Οι μουσαμάδες και τα τελάρα ζωγραφικής είναι από τα δύο βασικότερα είδη ζωγραφικής για τους καλλιτέχνες και, ως τέτοια, απαραίτητα για κάθε ατελιέ. Προσφέρουν τη βάση πάνω στην οποία οι ζωγράφοι εδώ και πάρα πολλά χρόνια εκφράζουν τη δημιουργικότητα και την έμπνευσή τους.

Σήμερα στην αγορά κυκλοφορούν σε μεγάλη ποικιλία (διαστάσεων, υφών και ποιοτήτων) δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους επαγγελματίες αλλά και τους ερασιτέχνες του είδους να βρουν εύκολα αυτό που θέλουν, ανάλογα με τις ανάγκες και τον προϋπολογισμό τους.

Αν ασχολείστε λοιπόν με την ζωγραφική, τότε αυτό το άρθρο είναι για εσάς γιατί θα μάθετε όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε γύρω από αυτά τα δύο άκρως σημαντικά για τη δουλειά σας είδη ζωγραφικής.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας τα δούμε ένα-ένα.

Τι είναι ο μουσαμάς ζωγραφικής;

Ο μουσαμάς ή αλλιώς καμβάς είναι επί της ουσίας ένα ύφασμα πάνω στο οποίο ο ζωγράφος ζωγραφίζει το έργο του. Αποτελεί την εξέλιξη του χαρτιού όσον αφορά τα βήματα ωρίμανσης ενός καλλιτέχνη και διακρίνεται σε διάφορους τύπους ανάλογα με το ύφασμα και την μορφή του.

Είδη μουσαμάδων ανάλογα με το ύφασμά τους

Δύο είναι τα βασικά υλικά από τα οποία φτιάχνονται οι καμβάδες: το λινό και το βαμβάκι. Μεταξύ των δύο αυτών υφασμάτων υπάρχουν διαφορές στην ποιότητα και την υφή, που επηρεάζουν αντίστοιχα και την εικόνα του τελικού έργου.   

·       Μουσαμάς από λινό

Το λινό είναι συνήθως πιο ακριβό ύφασμα, αλλά πιο λείο, ποιοτικότερο και με απαλότερο φινίρισμα από το βαμβάκι. Αποτελεί κλασική επιλογή. Η "βελονιά" πλέξης είναι πολύ μικρότερη απ’ ότι στο βαμβακερό ύφασμα ενώ απουσιάζουν κόμποι και σβώλοι. Είναι πιο βαρύ σαν υλικό μιας και έχει πιο μακριές και άκαμπτες ίνες κάτι που του προσδίδει όμως μεγαλύτερη αντοχή (δύσκολα σκίζεται) αλλά και δυσκολία στο τέντωμα. Προσφέρεται ιδιαίτερα για έργα ελαιογραφίας όπως π.χ. ρεαλιστικά πορτρέτα καθώς η υφή του περνά σχεδόν απαρατήρητη.

·       Μουσαμάς από βαμβάκι

Το βαμβάκι από την άλλη, είναι πιο οικονομική επιλογή, ζυγίζει λιγότερο από το λινό και είναι ιδανική επιλογή για ζωγραφική με χρώματα ακρυλικά αλλά και λαδιού. Δεν προτείνεται ως υλικό καμβά για τα καλά σας έργα επειδή οι πόροι του υφάσματος τείνουν να διαστέλλονται και να συστέλλονται περισσότερο με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, είναι πολύ καλή επιλογή για τα πρώτα σας βήματα στην ζωγραφική και για εξάσκηση. Τους καμβάδες αυτούς τους βρίσκετε συνήθως στα τελάρα ζωγραφικής.

·       Μουσαμάς από βαμβάκι και λινό

Εδώ έχουμε έναν συνδυασμό των δυο υλικών, σε αναλογία συνήθως 50%-50%. Πρόκειται για ένα μείγμα υφασμένο από τις ίνες λιναριού και βάμβακος που προσφέρει τελικά ένα ύφασμα που συγκεντρώνει τις ιδιότητες και τα πλεονεκτήματα και των δυο υλικών. Και ως τέτοιο μπορεί να καλύψει μεγαλύτερη γκάμα αναγκών όσον αφορά το στυλ ζωγραφικής σας και τα χρώματα που χρησιμοποιείτε.

·       Μουσαμάς από βαμβάκι-ρεγιόν

Το βαμβάκι-ρεγιόν είναι ένα μείγμα φυσικών και συνθετικών ινών και είναι συνήθως πολύ ανθεκτικό. Αυτός ο τύπος καμβά είναι ο πιο συνηθισμένος και διαρκεί περισσότερο, διατηρώντας την ευελιξία του με την πάροδο του χρόνου ενώ τείνει να αντιστέκεται επίσης και σε χημικές ζημιές.

·       Μουσαμάς από καναβάτσο

Το καναβάτσο είναι ένα χοντρό, φθηνό υλικό που όμως δεν είναι πολύ συνηθισμένο. Είναι πιο κατάλληλο για καμβάδες εξάσκησης επειδή συνήθως χρειάζεται λίγο αστάρωμα και επειδή τείνει να φθείρεται μετά από λίγο. Εάν κάνετε απλώς ζωγραφική για χόμπι ή ψυχοθεραπεία ή γενικά εργασία που δεν θέλετε να διαρκέσει πολύ, αυτός ο τύπος καμβά μπορεί να είναι μια καλή επιλογή.

Γενικά πάντως, στην αγορά θα βρείτε καμβάδες από φυσικές ίνες, συνθετικούς και μείγματα αυτών οι οποίοι πωλούνται με το μέτρο και έτσι μπορείτε να αγοράσετε κάθε φορά τις διαστάσεις που επιθυμείτε ή σε πλαίσιο όπου πάλι μπορείτε να επιλέξετε το σχήμα και την διάσταση που θέλετε.

Είδη μουσαμάδων ανάλογα με τη μορφή τους

Στην κατηγορία αυτή έχουμε δυο τύπους μουσαμάδων: τους χαλαρούς και τα τελάρα ζωγραφικής.

·       Χαλαρός καμβάς (μη τεντωμένος)

Ο χαλαρός καμβάς είναι πολύ απλά ο ελεύθερος καμβάς που δεν περικλείεται από ξύλινο σκελετό. Είναι εξαιρετικά βολικό να μεταφερθεί, καθώς μπορείτε να τον τυλίξετε και να τον βάλετε σε ειδικό σωλήνα αποθήκευσης, εξοικονομώντας έτσι χώρο και χρόνο. Ο τύπος αυτός σας εξυπηρετεί κυρίως όταν θέλετε να στείλετε τα έργα σας π.χ. σε μια γκαλερί και προτείνεται κυρίως για τους πιο ώριμους καλλιτέχνες μιας και θέλει λίγη μαεστρία στο τέντωμα και την διαχείρισή του. Πρέπει δηλαδή να εξοικειωθείτε με τα στηρίγματά του και πώς να τον τεντώνετε.

·       Τελάρα ζωγραφικής

Τα τελάρα ζωγραφικής ή πίνακες καμβά ή σανίδες καμβά όπως επίσης λέγονται από την άλλη, είναι έτοιμοι πίνακες καμβάδων στους οποίους το ύφασμα του μουσαμά τεντώνεται και στερεώνεται (συνήθως με καρφιά ή συρραφίδες) πάνω σε μια συμπαγή βάση προσφέροντας σας έτσι σταθερότητα στήριξης. Το πάχος του ξύλου που πλαισιώνει το ύφασμα μπορεί να διαφέρει. Συνήθως κυμαίνεται από 2 εκατοστά και μπορεί να φθάσει τα 4-5 εκατοστά ή και περισσότερο ανάλογα με το μέγεθός του.

Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ελαφριά και εύκολα στη μεταφορά και το κρέμασμα σε τοίχο προϊόντα πράγμα που τα καθιστά ιδανικά για ζωγραφική σε εξωτερικούς χώρους.

Μουσαμάς ή τελάρο ζωγραφικής; Πώς να επιλέξετε το κατάλληλο είδος για εσάς;

1.      Ανάλογα με τον σκοπό της χρήσης του

Κατ’ αρχάς αναλογιστείτε τον σκοπό της χρήσης του. Αν ψάχνετε π.χ. να αγοράσετε έναν καμβά για να πειραματιστείτε ή απλά να διασκεδάσετε ζωγραφίζοντας δεν υπάρχει λόγος να ξοδέψετε πολλά χρήματα για την καλύτερη ποιότητα της αγοράς. Το ίδιο ισχύει αν είστε αρχάριος. Αρκούν τα έτοιμα τελάρα ζωγραφικής τα οποία μάλιστα μπορείτε να αγοράσετε σε ποσότητα για να σας βρίσκονται και να πετύχετε ίσως έτσι και καλύτερη τιμή. Επιπλέον μπορείτε να τα μεταφέρετε εύκολα και να τα κρεμάτε εξίσου εύκολα στον τοίχο.

Αν όμως είστε ζωγράφος σε προχωρημένο επίπεδο και σκοπεύετε να αφιερώσετε χρόνο για να δημιουργήσετε έναν όμορφο πίνακα με σκοπό να τον πουλήσετε σε κάποιον συλλέκτη ή να τον εκθέσετε σε μια γκαλερί, τότε μάλλον θα πρέπει να επενδύσετε σε ένα μουσαμά ακριβού υφάσματος τον οποίο αργότερα θα πλαισιώσει μια εξίσου ακριβή κορνίζα.

2.      Ανάλογα με το στυλ ζωγραφικής σας

Το δεύτερο που πρέπει να έχετε στο μυαλό σας είναι το στυλ της ζωγραφικής σας και τα χρώματα που θα χρησιμοποιήσετε. Δεν είναι όλα τα υφάσματα κατάλληλα για όλα τα χρώματα ζωγραφικής. Για παράδειγμα, οι καμβάδες που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν για ακρυλική ζωγραφική δεν είναι κατάλληλοι για ελαιογραφία και οι καμβάδες ειδικά για χρώματα λαδιού δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για ακρυλικά. Είναι ασταρωμένα διαφορετικά και αν χρησιμοποιήσετε λάθος τύπο χρώματος πάνω τους, πιθανότατα θα ξεκολλήσει αργότερα.

Αν πάλι ζωγραφίζετε με ακουαρέλες, μπορεί να θέλετε τα λεπτά στρώματα χρώματος να γλιστρούν ομαλά πάνω στον καμβά με ελάχιστη έως καθόλου επίδραση από την υφή του υφάσματος. Το ίδιο μπορεί να ισχύει και για κάποια ακρυλική ζωγραφική. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε έναν λεπτό λινό καμβά ή ένα βαμβάκι εξαιρετικής ποιότητας. Αντίστοιχα, αν παράγετε έργα μικρότερης κλίμακας, μπορεί να μην θέλετε η βαριά υφή ενός φθηνού καμβά να παρεμβαίνει στη λεπτή λεπτομέρεια του πινέλου σας.

Αν τώρα πειραματίζετε με έντονες πινελιές, ζωγραφική με μαχαίρι παλέτας ή έντονες υφές, καλό είναι να προτιμήσετε βαμβάκι-ρεγιόν ή οποιονδήποτε καμβά που είναι πιο βαρύς. Οι βαρύτεροι καμβάδες είναι επίσης κατάλληλοι για έργα μεγαλύτερης κλίμακας, αλλά είναι βασικό να τεντώνονται σωστά.

Extra tips

Για να έχετε ακόμα καλύτερη ενημέρωση γύρω από την αγορά και την χρήση των μουσαμάδων και των τελάρων ζωγραφικής σας δίνουμε κάποιες επιπλέον χρήσιμες συμβουλές για να είστε πλήρως καλυμμένοι.

·       Ένας καλός καμβάς θα είναι μεν σφιχτός, αλλά δεν θα σκιστεί στις γωνίες όπου είναι τυλιγμένος. Ένας χαλαρά τεντωμένος καμβάς είναι όμως ό,τι χειρότερο!

·       Υπάρχουν μερικά κόλπα για να τραβήξετε σφιχτά έναν χαλαρό καμβά μετά την αγορά, όπως το να ψεκάσετε το πίσω μέρος με νερό και να τον αφήσετε να στεγνώσει στον ήλιο. Ωστόσο, είναι καλύτερο να αγοράσετε έναν καμβά που είναι ήδη σφιχτός.

·       Ένας καλός καμβάς θα ασταρωθεί επίσης με gesso (υλικό προετοιμασίας επιφανειών για ζωγραφική), επιτρέποντας στο χρώμα να καθίσει πάνω από τον καμβά και να μην μουλιάσει αμέσως τις ίνες.

·       Επίσης, ένας καμβάς θα αναφέρει εάν είναι ασταρωμένος ή όχι στην ετικέτα.

·       Το πλαίσιο του καμβά είναι σημαντικό, ειδικά για τα μεγαλύτερα κομμάτια. Ένα ποιοτικό πλαίσιο θα έχει καλύτερη δομή και στιβαρότητα, πράγμα σημαντικό ιδιαίτερα για τα μεγαλύτερα κομμάτια.

·       Καλό είναι να ελέγχετε το ξύλο στον καμβά για να βεβαιωθείτε ότι δεν είναι στρεβλό και δεν έχει κόμπους και ρωγμές. Τα καλά τελάρα ζωγραφικής να θυμάστε ότι είναι συνήθως χειροποίητα.

·       Αν πάλι παραγγέλνετε ηλεκτρονικά, θυμηθείτε να πληκτρολογήσετε συγκεκριμένες λέξεις-κλειδιά για να διασφαλίσετε ότι θα αποκτήσετε το σωστό προϊόν.

Εν κατακλείδι

Όπως είδαμε, η επιλογή του τύπου καμβά για την εργασία σας είναι σχεδόν εξίσου σημαντική με το ίδιο το έργο. Οι μουσαμάδες και τα τελάρα ζωγραφικής βγαίνουν σε διαφορετικά υλικά, βάρη και υφές και το κάθε είδος έχει τα δικά του χαρακτηριστικά. Μερικά είναι πιο ανθεκτικά από άλλα, μερικά είναι περισσότερο ή λιγότερο ανάγλυφα και η τιμή τους ποικίλλει από πολύ φθηνή έως πολύ ακριβή.

Σε κάθε περίπτωση αναλογιστείτε το επίπεδο σας, τις καλλιτεχνικές σας ανάγκες και την τσέπη σας και απευθυνθείτε σε ένα εξειδικευμένο κατάστημα με είδη ζωγραφικής όπου επαγγελματίες θα σας βοηθήσουν να επιλέξετε τον ιδανικό τύπο για το ατελιέ σας.

Τα έργα σας άλλωστε αξίζουν το κατάλληλο είδος καμβά για να αναδειχθούν!